Zachowek dla zstępnych wydziedziczonego.

Podczas spotkań z klientami Kancelarii pojawia się pytanie, czy pomimo wydziedziczenia spadkobiercy w testamencie, jego zstępnym będzie przysługiwał zachowek?

DLA KOGO ZACHOWEK?

Zgodnie z art. 991 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Uprawniony do zachowku może jednak zostać go pozbawiony w testamencie przez spadkodawcę przez wyraźne zaznaczenie tego faktu. Musi też zostać podana konkretna tego przyczyna. Jako przyczyny art. 1008 k.c. wymienia sytuacje, w których: wbrew woli spadkodawcy uprawniony postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, bądź też uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

WYDZIEDZICZENIE A ZACHOWEK DLA ZSTĘPNYCH

Załóżmy, że spadkodawca zapisując cały majątek w drodze testamentu na jednego ze spadkobierców pozbawia jednocześnie w powyższy sposób drugiego spadkobiercy prawa do zachowku. Przyjmijmy także, że ów wydziedziczony spadkobierca ma małoletnie dziecko. Czy wydziedziczenie również je obejmuje?

Z mocy art. 1011 k.c. zstępni wydziedziczonego spadkobiercy są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. Uzyskują więc własne prawo, powstające bezpośrednio, niezależnie od prawa poprzednika. Ściśle osobisty charakter przyczyn wydziedziczenia powoduje, że tylko ten, kogo dana przyczyna dotyczy, może zostać skutecznie wydziedziczony na jej podstawie. Dlatego zstępni wydziedziczonego mogą zrealizować przysługujące im uprawnienia z tytułu dziedziczenia lub zachowku po testatorze, który ich wstępnego skutecznie tych praw pozbawił.
Co istotne – w przypadku gdy zstępny wydziedziczonego spadkobiercy jest małoletni, przysługuje mu zachowek w większym rozmiarze aniżeli spadkobiercy. Powinien on bowiem otrzymać wówczas nie 1/2 ale 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.