Niegodność dziedziczenia

Uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia jest wyłączeniem go od możliwości spadkobrania. Niegodność dziedziczenia oznacza, że wykazał się on bardzo negatywnym zachowaniem wobec spadkodawcy. W niniejszym wpisie wyjaśnimy czym jest niegodność dziedziczenia, w jaki sposób jest stwierdzana i jakie rodzi konsekwencje. Wskazujemy również czy jest możliwe uniknięcie tak surowej konsekwencji zachowania spadkobiercy.

Niegodność dziedziczenia

Pod pojęciem niegodności dziedziczenia rozumie się szereg bardzo negatywnie ocenianych przez prawo zachowań spadkobiercy, skierowanych przeciwko spadkodawcy. Dotyczy to zarówno spadkobiercy testamentowego jak i ustawowego.

Za niegodnego można uznać zatem spadkobiercę, który dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa wobec spadkodawcy. O tym, czy dane przestępstwo umyślne nosi znamię „ciężkości”, należy ostatecznie do oceny sądu. Umyślność negatywnego zachowania polega na tym, że spadkobierca miał zamiar wyrządzenia krzywdy spadkodawcy.

Spadkobiercę można uznać za niegodnego także w przypadku, gdy podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu. Jak również, gdy w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności.

Podobna konsekwencja grozi spadkobiercy, jeżeli umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

O niegodności dziedziczenia orzeka sąd

Sam fakt popełnienia jednego z wyżej opisanych czynów nie oznacza, że spadkobiercę można pominąć przy dziedziczeniu. O tym decyduje sąd w toku procesu, na skutek złożonego powództwa o uznanie spadkobiercy za niegodnego.

Z żądaniem takim może wystąpić każdy kto ma interes prawny w uznaniu danej osoby za niegodnego spadkobiercę. Termin do wniesienia powództwa wynosi rok od dnia dowiedzenia się o przyczynie niegodności. Należy również pamiętać o tym, że można to uczynić nie później niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

Reasumując, pozew może złożyć osoba, która niegodnym działaniem spadkobiercy została pozbawiona np. określonych składników bądź udziału w spadku. Może nim być inny spadkobierca ustawowy, zapisobierca, uprawniony do zachowku.

Skutki uznania spadkobiercy za niegodnego

Podstawowym skutkiem uznania za niegodnego przez sąd jest to, że spadkobierca taki jest traktowany „jakby nie dożył otwarcia spadku”. W konsekwencji nie bierze udziału przy dziedziczeniu, a w jego miejsce wstępują inne osoby – spadkobiercy ustawowi przy dziedziczeniu ustawowym, a przy dziedziczeniu testamentowym – osoby uprawnione z tytułu podstawienia lub przyrostu. Podkreślenia wymaga, że skutki niegodności nie rozciągają się na zstępnych niegodnego.

Pamiętać trzeba, że spadkobierca uznany za niegodnego nie ma również prawa do zachowku. Nie otrzyma także zapisu.

Przebaczenie przez spadkodawcę

Spadkobierca nie zostanie uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca przebaczył mu „niegodziwe” postępowanie. Przyjmuje się, że jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, to przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Jeżeli zatem w toku procesu pozwany przedstawi odpowiednie dowody, że spadkodawca mu przebaczył (np. zeznania świadków, oświadczenie pisemne spadkodawcy) – sąd oddali powództwo o uznanie za niegodnego.