ZACHOWEK

I. Co to jest zachowek.

Czasem dochodzi do sytuacji, gdy na skutek rozporządzeń majątkowych dokonywanych przez spadkodawcę jego bliscy, którzy często też przyczyniali się do tworzenia i pomnażania majątku spadkowego, zostają wyłączeni od spadkobrania. Czy to na skutek woli zmarłego spadkodawcy ujawnionej w sporządzonym przez niego testamencie, czy też, na przykład, na skutek dokonywanych przez niego darowizn. Aby zapobiec sytuacji, w której najbliżsi zmarłego nie otrzymają choćby części pozostałego po nim majątku, ustawodawca wprowadził instytucję zachowku.
Zachowek jest roszczeniem o charakterze majątkowym, które chroni określone osoby przed pokrzywdzeniem ze strony spadkodawcy. Mogą one dochodzić zapłaty przez powołanego spadkobiercę kwoty pieniężnej. Rozmiar roszczenia pieniężnego osób uprawnionych do zachowku zależy od wielkości udziału spadkowego, który przypadałby osobie uprawnionej przy dziedziczeniu ustawowym.

II. Uprawnieni do zachowku.

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c., uprawnieni do zachowku są zstępni (dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, że np. jeżeli spadkodawca pozostawił żonę i syna, to jego rodzice nie będą uprawnieni do zachowku.
Ważne jest też to, że roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia, przysługuje w przypadku, gdy uprawniony nie otrzymał należnego zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu (art. 991 § 2 k.c.).
Wysokość zachowku jest zależna od wieku oraz stanu, w którym znajdują się osoby uprawnione – jeżeli są małoletnie albo trwale niedolne do pracy – wówczas mają prawo do dwóch trzecich udziału w spadku, który przypadłby im w razie dziedziczenia ustawowego. Pozostałe osoby uprawnione do zachowku mają prawo do połowy wartości takiego udziału.

III. W jaki sposób dochodzić zapłaty zachowku.

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że roszczenie o zapłatę zachowku ulega przedawnieniu. Termin ten wynosi 5 lat i liczony jest od ogłoszenia testamentu albo, w przypadku gdy występujemy z roszczeniem przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny – od otwarcia spadku.
Dochodzenie zapłaty zachowku należy zacząć od wezwania powołanego do spadku spadkobiercy (albo, w określonych sytuacjach, obdarowanego lub zapisobiorcy) do zapłaty określonej kwoty pieniężnej. Podstawę obliczenia zachowku stanowi czysta wartość spadku powiększona o zapisy windykacyjne i darowizny podlegające zaliczeniu zgodnie z zasadami art. 994 i n. k.c.
Jeżeli jednak spadkobierca nie chce dobrowolnie wypłacić należnego zachowku, należy wytoczyć powództwo o zapłatę przed sądem cywilnym, właściwym ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Pozew powinien zawierać żądanie zapłaty określonej kwoty oraz uzasadnienie, które wskazuje okoliczności dotyczące spadkobrania, wielkości poszczególnych udziałów, wartości majątku spadkodawcy, kwoty należnego uprawnionemu zachowku. Wraz z pozwem konieczne jest uiszczenie wpisu, który wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, którym jest kwota pieniężna, której zapłaty domagać się będzie powód.

————————————————————————————————-
*Powyższe opracowanie stanowi jedynie ogólne opisanie zagadnień związanych z prezentowaną materią i nie obejmuje swym zakresem całej tematyki dotyczącej poszczególnych instytucji prawa spadkowego. Niektóre jego fragmenty mogą również być nieaktualne z uwagi na bieżące zmiany wprowadzane przez ustawodawcę.
Szczegółowe omówienia danych tematów dotyczących spadków znajdziecie Państwo wśród wpisów na blogu.