Dział spadku – czyli jak podzielić odziedziczony majątek

Po uzyskaniu postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia spadkobiercy zazwyczaj są zainteresowani tym, aby przeprowadzić dział spadku. Kodeks cywilny przewiduje dwa tryby działu spadku. Następuje on albo na mocy umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami (zazwyczaj w formie aktu notarialnego), albo na mocy orzeczenia sądu, jeśli żąda tego przynajmniej jedna ze stron.

UMOWNY DZIAŁ SPADKU

W przypadku podjęcia przez spadkobierców decyzji o umownym podziale spadku nie ma generalnie ograniczeń co do zakresu składników majątkowych podlegających podziałowi. Oznacza to, że możliwe jest dokonanie działu np. tylko mebli, kosztowności i nie podejmowaniu decyzji o podziale innych składników np. nieruchomości. W przypadku sądowego działu spadku zasadą jest, że podziałowi podlega cały majątek spadkodawcy. Sąd jedynie wyjątkowo dopuszcza podział części spadku.

Umowny dział spadku zostaje zawarty pomiędzy wszystkimi spadkobiercami. Muszą oni być zgodni co do sposobu dokonania działu. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość lub przedsiębiorstwo podział umowny musi mieć formę aktu notarialnego. W pozostałych przypadkach może być dokonany w formie dowolnej, także ustnej. Sposób i warunki podziału określane są przez strony swobodnie. Nie mniej znajdują do takiego podziału zastosowanie zasady dotyczące podważania skuteczności złożonych oświadczeń woli (błąd, brak świadomości etc.).

SĄDOWY DZIAŁ SPADKU

Postępowanie przed sądem o podział majątku spadkowego zostaje wszczęte na skutek złożenia przez któregokolwiek spadkobiercę wniosku o dział spadku. Oczywiście mogą go złożyć wszyscy spadkobiercy równocześnie. We wniosku, zgodnie z art. 680 k.p.c., należy wskazać na postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz spis inwentarza (jeżeli był wykonany). Należy również podać, jakie spadkodawca sporządził testamenty, gdzie zostały złożone i gdzie się znajdują. Jeżeli spis inwentarza nie został sporządzony, należy we wniosku wskazać majątek, który ma być przedmiotem działu. W wypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, należy również przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy.

Opłata od wniosku o dział spadku wynosi co do zasady 500 zł. Jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, opłata wyniesie 300 zł. W przypadku gdy wniosek o dział spadku połączony jest ze zniesieniem współwłasności opłata wynosi 1.000 zł. Natomiast w przypadku gdy wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności – 600 zł.

W toku postępowania o dział spadku sąd dokonuje ustaleń dotyczących składu i wartości spadku. Następnie wskazuje sposób podziału majątku spadkowego, do którego stosuje się zasady przyjęte dla zniesienia współwłasności. Oznacza to, że w braku zgody spadkobierców sąd dokonuje fizycznego podziału majątku poprzez przyznanie poszczególnych elementów spadkobiercom – zgodnie z wielkością przypadających im udziałów w spadku. W ramach tego podziału może dojść do ustalenia dopłat na rzecz niektórych spadkobierców, by zachować wartość poszczególnych udziałów. Możliwa jest też sytuacja, w której jeden ze spadkobierców otrzyma pewne przedmioty spadkowe, a przy tym zostanie zobowiązany przez sąd do dokonania spłat na rzecz pozostałych. Dopłaty i spłaty powinny zostać określone przez sąd poprzez wskazanie sposobu i terminu ich uiszczenia oraz podanie wysokości i terminu płatności odsetek. Możliwe jest także rozłożenie przez sąd spłat (dopłat) na raty. Maksymalny okres rozłożenia na raty nie może być dłuższy niż dziesięć lat.

Ostatnim sposobem podziału spadku jest sprzedanie przedmiotów wchodzących w skład spadku i podział uzyskanej w ten sposób kwoty pieniężnej pomiędzy spadkobierców, zgodnie z przysługującymi im udziałami. Jednakże sposób ten jest najmniej opłacalny z uwagi na konieczność przeprowadzenia odpowiedniego postępowania przez komornika, który nalicza wówczas odpowiednie wynagrodzenie.